Tom Phillips - Prawda. Krótka historia wciskania kitu

Autor próbuje wyjaśnić, czemu w zasadzie ludzie kłamią; odpowiedzi jest wiele: bo mogą - nikt nie sprawdzi; bo kłamstwo jest ciekawsze niż prawda; bo nie znają prawdy i traktują kłamstwo jak coś prawdziwego (ze specjalnymi pozdrowieniami dla POTUS-a, który nie wie, co jest prawdą, a co nie i zwyczajnie mu nie zależy, żeby się tego dowiedzieć); bo mogą coś uzyskać dzięki kłamstwu; bo dyplomacja; bo inni wiedzą, że to kłamstwo, ale i tak wchodzą do gry. Podobne są powody, dla których ludzie wierzą w kłamstwa, fake newsy, z gruntu fałszywe obietnice: z lenistwa - nie chce im się sprawdzać, czy coś jest prawdą; nie mają wystarczającej wiedzy, żeby coś sprawdzić i uznają autorytet autora informacji, czy to ma sens, czy nie; nie lubią się przyznawać do błędów, więc nie kwestionują, że coś, w co uwierzyli, może być oszustwem; chcą wierzyć, bo teoria pasuje do ich potrzeb; wreszcie - brakuje im wyobraźni.

Sporo anegdot - o niesamowitym trollu Benjaminie Franklinie (tak, jednym z Ojców Założycieli Stanów Zjednoczonych), który np. w swoim almanachu przez kilka lat utrzymywał, że właściciel konkurencyjnego almanachu nie żyje, a oburzone głosy stwierdzające, że to nieprawda, kwitował jako ducha zza grobu czy szarganie nazwiska zmarłego; o Gromowie, który dzięki radzieckiemu zamiłowaniu do papierologii robił karierę dzięki tupetowi i sfałszowanym dokumentom; o Therese Humbert, żyjącej na korzyść otoczenia za pomocą nieujawnianej zawartości sejfu z “testamentem milionera” czy innych, równie bezczelnych i pomysłowych osobach, które - z różnych powodów - kolportowały informacje o rzeczach niesprawdzonych typu nieistniejące pasmo górskie czy cudowny lek.

To, co warto wyjąć z lektury, to sprawdzanie źródeł. Mimo pozornej łatwości dostępu do większości informacji, nie jest to wcale łatwe, bo równie łatwo jest zmanipulować informację tak, żeby stała się informacją źródłową dla wielu innych publikacji. Zajmowali się tym ludzie wieki temu, na przykład XIX-wieczny “The Sun”, opisujący ludzi-nietoperzy na księżycu, widzianych dzięki nowoczesnemu - i istniejącemu naprawdę - teleskopowi czy ludzie podający plotkę o zatruciu wody przez trędowatych, co zaowocowało ich wykluczeniem i zabijaniem; zajmują się tym współcześni, na przykład dopisujący w Wikipedii dla żartu fałszywą nazwę miłemu zwierzątku koati, dzięki czemu sporo poważnych publikacji to oszustwo podchwyciło.

Inne tego autora tutaj.

#74