China Miéville - Toromorze

Nieustająco zachwyca mnie, jak bardzo różnorodne i inne od wszystkiego, co znam, są światy Miéville’a (oraz oczywiście to, że w jego głowie na pewno są jeszcze inne, jeszcze dziwniejsze). Toromorze to twór nieogarnialny dla swoich mieszkańców, empiria mocno walczy z legendami, najcenniejszą niematerialną walutą. Dwa poziomy nieba, przy czym nadniebie, w którym żyją przerażające potwory, jest pełne toksyn z dawno zakończonej epoki przemysłowej. Dwa poziomy ziemi, gdzie w podziemiu - ukrywającym szczątki dawnej cywilizacji, “odzysk” - ryją zmutowane zwierzęta, dramatycznie niebezpieczne, ale też będące Filozofią i źródłem pożywienia. Na tym nabudowany jest świat właściwy - wydająca się nie mieć końca plątanina torów, na której przemieszczają się toromorscy żeglarze w pociągach[1] oraz archipelag rzadko rozrzuconych wysepek z niezniszczalnego gruntu, na których żyją ludzie w małych państwach.

Nastoletni Sham chciał być odzyskiwaczem, ale wylądował jako pomocnik lekarza na kretowniku, ogromnym pociągu z załogą polującą na kretoryje, przerażające ogromne przedwieczne zwierzęta; pani kapitan, pozbawiona podczas jednego z polowań ręki, ma idee fixe odnalezienia i zabicia największego kretoryja w kolorze kości słoniowej (białego, ale nie do końca). Niedopasowany nastolatek przypadkiem trafia na zaginiony pociąg, w którym są dokumenty świadczące o odnalezieniu krańca znanego świata, to staje się z kolei jego życiową Filozofią. Trafia na osierocone rodzeństwo poszukiwaczy, Calderę i Caldera i … wcale razem nie wyruszają na spotkanie przygody, bo autor ma zupełnie inny zamysł na całą historię, puszczając do czytelnika oko.

To powieść raczej młodzieżowa, chociaż - ze względu na to, że awanturnicza - krew się czasem leje, ale w takim starym dobrym stylu morskich opowieści. Uwielbiam przetworzenie zarówno literackich tropów (oczywiście Melville, ale i Defoe, Stevenson, Aiken, Le Guin i Strugaccy), jak i społecznych - wielkich korporacji dzielących między siebie świat, żeby postawić kolejną fabrykę, kolejną plantację, kolejny kilometr torów, które kiedyś (może) staną się częścią Toromorza.

[1] Załoga cięła, odrywała, obierała &[2] piłowała. Postękiwali & podśpiewywali szanty, “Z pijanym palaczem co zrobimy” (...)

[2] W dawnych czasach nie wszystkie słowa zapisywano tak jak teraz. Kiedyś słowo “&” wyglądało inaczej, było krótsze & pozbawione pętelki. Teraz wydaje się to szaleństwem. Ale naprawdę tak było & nic na to nie poradzimy”. Jakże ładnie autor przemyca to, że bohaterowie żyją na zrębie naszej cywilizacji, na pogorzelisku po biznesowych wojnach, a “nasze myśli to odzysk ze śmietnika historii, nasz umysł to urządzenie przetwarzające chaos na opowieść”.

Inne tego autora.

#67